VIDEO TRANSCRIPTION
Dariusz Ciesielski
Fitoterapia 12 Ziołolecznictwo w endokrynologii i ginekologii cz 3
Description generated by Skrybot
No description has been generated for this video.
Transcription generated by Skrybot
Dobrze, Szanowni Państwo, wracamy do naszych rozważań dotyczących endokrynologii. Rozpoczęłam już nagrywanie tej części spotkania. I teraz, żeby uzupełnić, czy usystematyzować tę wiedzę dotyczącą terapii fitohormonami, przejdziemy sobie do andropauzy. Bo mówiliśmy tutaj o menopauzie, o menopauzie zresztą mówi się dosyć dużo. Dostępne są preparaty, które łagodzą objawy. Mówi się o konieczności leczenia menopauzy. Wiąże się to z określonymi objawami klinicznymi. Natomiast trochę andropauza jest jakby zaniedbana. Natomiast mężczyźni także z wiekiem podlegają starzęgu, podlegają zmianom hormonalnym. I część objawów menopauzy pokrywa się z objawami andropauzy, czyli mamy tutaj wahania nastroju, depresje, bóle głowy, nocne poty, przybieranie na wadze utratę masy kostnej. A dodatkowo u mężczyzn ze względu na to, że spada poziom testosteronu, który reguluje funkcjonowanie mięśni, obserwuje się np.
utratę masy mięśniowej, spadek hormonów, wiąże się u kobiet bardziej z spadkiem libido, jak mówimy o zmianach estrogenów, u mężczyzn zaburzenia erekcji. Różnica pomiędzy andro i menopauzą polega m. in. na tym, że pomimo tego, że obserwuje się znieszenie poziomu hormonów, to u mężczyzn zdolności rozrodcze zostają utrzymane. U kobiet w okresie menopauzy te zdolności są, znaczy u kobiet się zatrzymują, u mężczyzn są utrzymywane. Część mężczyzn w tym okresie, po 45 roku życia neguje objawy na andropauzy, natomiast badania pokazują, że jednak te objawy czyto objawy kliniczne, takie jak np. spadek poziomu testosteronu są obserwowane. Tak jak u kobiet obserwowaliśmy wzrost poziomu estrogenu mniej więcej do 35-40 roku życia, potem spadek u mężczyzn po okresie dojrzewania ten poziom testosteronu systematycznie już zaczyna spadać.
Oprócz tych objawów, o których wcześniej mówiłam, łysienie obserwuje się także zmianę rozłożenia tkanki tłuszczowej i zaburzenia w postaci np. ginekomastii, która też częściowo może być związana np. z przyrostem tkanki tłuszczowej. U mężczyzn te hormony, które dominują to są tzw. androgeny, czyli mamy tutaj testosteron, androstendion, dht, dhea i niezależnie od tego czy mówimy o syntezie hormonów żeńskich czy męskich, tutaj prekursorem tych hormonów jest cholesterol, który zresztą także jest produktem wyjściowym do syntezy witaminy D. Synteza tych hormonów u mężczyzn ma miejsce głównie w jądrach, natomiast część tej syntezy ma miejsce również w nadnerczach. O ile świat roślin jest bogaty w fitoestrogeny, o tyle fitoandrogenów jest zdecydowanie mniej.
Tutaj do tych, na które ja chciałam zwrócić uwagę, to jest pyłek sosny. Jest to bardzo bogate źródło testosteronu w porównaniu nawet z tymi innymi roślinami, które pokazywałam Państwu wcześniej. Oprócz testosteronu obecne są także te inne, czyli np. androstendion. Ten testosteron, który jest obecny w pyłku sosnowym, wykazuje bardzo dużą biodostępność. Też w niektórych zaleceniach, opracowaniach możecie Państwo znaleźć informację o tym, że pyłek sosnowy może być stosowany także u kobiet. Natomiast na pewno należy zachować ostrożność, dlatego że testosteron w organizmach, czy androgyny w organizmie kobiety, także są wytwarzane. Natomiast on może zaburzyć gospodarkę hormonów płciowych. Natomiast trzeba pamiętać o tym, że w pyłku sosnowym obecne są pewne związki, które wykorzystywane są już do leczenia menopauzy.
Tutaj te substancje aktywne, o których się mówi i o korzystach dla kobiet, to m. in. ochrona przed stresem oksytacyjnym, działanie przeciwstarzeniowe. Bardzo silnie działa na komórki skóry, odmłaca, więc na tutaj to działanie. Jest nie tylko ograniczone do komórek hormono-zależnych. Pyłek sosny ze względu na to, że testosteron, który jest obecny, wykazuje duży poziom biodestępności, to przyjmowanie pyłku sosny podnosi poziom wolnego testosteronu, a testosteron działa anabolicznie, czyli mamy tutaj zapobieganie utraty masy mięśniowej. Dodatkowo, jeżeli wiemy, że spadek poziomu testosteronu będzie wpływał na ryzyko zaburzeń erekcji, to uzupełnianie tego hormonu będzie nam poprawiać. Erekcję będzie stymulować libido. Wpływ na masę mięśniową będzie również wpływać na wytrzymałość i wydolność fizyczną.
A to z kolei będzie również przekładać się na gospodarkę cukrową, czyli będzie wpływać pozytywnie na poziom glukozy. Będzie również wpływać na gospodarkę lipidową, będzie obniżać poziom całkowitego cholesterolu i będzie poprawiać profil, czyli obniżenie LDL-u, podwyższenie HDL-u. Co jeszcze? To działanie antooksytacyjne, o którym mówiłam, ono może również być obserwowane na poziomie komórek wątroby. Także tutaj mamy taki efekt regeneracji wątroby. To działanie przeciwutleniające, będzie działać ochronnie na naczyniach, a również będzie działać przeciwmiastrzysowo, łącznie z tą regulacją gospodarką lipidową. I jak taki pyłek można przyjmować? W postaci samego pyłku, czyli pół łyżeczki, łyżeczkę, można bezpośrednio dodać do posiłków, wymieszać np. z koktajlami czy z jogurtami. Natomiast można też przyjmować w postaci nalewki.
Przy czym należy pamiętać, że przygotowanie nalewki, że w nalewce mamy przede wszystkim hormony. Nie mamy tych innych składników aktywnych. Dlatego to działanie, jak gdyby prawa androgenne, jest silniej obserwowane przy przyjmowaniu nalewki niż pyłku takiego suchego. To na co należy zwrócić uwagę, to to, że nie powinno pyłku sosnowego przyjmować osoby poniżej 20. roku życia, bo to jest ten okres, kiedy dojrzewanie jeszcze się nie zakończyło. Jeżeli tutaj widzicie Państwo, że pyłek sosny zawiera bardzo duże ilości tych hormonów, to dostarczanie egzogenne może nam zakłócić tą równowagę hormonalną. Druga roślina, która stosowana jest w leczeniu andropauzy, to bustyganek. Jest to taka roślina, położąca się, pędy ma dosyć długie, ale leżące, czyli tutaj nie będzie wysoka roślina.
Jest to roślina, która wymaga takich cieplejszych rejonów, więc w Polsce nie występuje. Jest to roślina, której surowcem są przede wszystkim liście, ale również pozyskuje się owoce, korzenie i kwiaty. Ze względu na to działanie androgenne, tutaj obserwuje się poprawę składu nasienia, zwiększa się libido, siła reakcji, podnosi się poziom testosteronu i wpływa także na poziom FSH. Dodatkowo jeszcze działanie, poprzez te hormony, wpływa na ogólną kondycję fizyczną. Ze względu na działanie androgenne, poprawia masę mięśniową, poprawia profil lipidowy, zniejsza objawy depresji, obniża ciśnienie krwi, więc tutaj mamy bardzo szerokie działanie. Ono jest związane przede wszystkim z obecnością saponin sterydowych, które łączą się z cholesterolem, bo przypominam, to jest ten związek, który jest prekursorem w syntezie hormonów płciowych, tworzy związki zbliżone do testosteronu.
Czyli tutaj mamy główną grupę związków, ale także mamy tutaj flawonoidy, omawiana już dzisiaj też kwarcetyna, mamy rutynę, camperol, czyli też te związki, które są wykorzystywane w leczeniu menopauzy. Mamy fenolokwasy, fitosterole, mamy witaminy C, minerały, więc tutaj mamy rzeczywiście bardzo bogate źródło różnych związków. Na naszym rynku dostępne są albo ziele na przykład do zaparzania owoce, ale też w postaci kapsuzgowanych ekstraktów z bostegana. Kolejną rośliną, którą przy terapii andropauzy chciałabym Państwu wskazać, to jest pokrzywa. My o pokrzywie też już sobie mówiliśmy, czyli mamy oczyszczanie organizmu, poprawę funkcjonowania układu. Można jedną pytankę.
Jeżeli chodzi o stosowanie tego bosteganka, czy właściwie taki napar przygotowany codziennie, czy te właśnie kapsułki, czyli ekstrakt w kapsułkach, działanie będzie identyczne, czy jest jakieś, załóżmy, że kapsułki będą lepiej działały bądź gorzej? Nie, to znaczy, bo tak, jeżeli są kapsułki, to są to zazwyczaj w postaci suplementów i tutaj często te suplementy nie mają jakichś standardizowanych wyciągów, więc jeżeli nie mamy tych standardizowanych wyciągów, to ja bym raczej była za przygotowywaniem tych naparów, dlatego że tutaj wiemy, że do naszych, bo tych herbatek będzie przechodzić to, co powinno, nie mamy tych wszystkich wypełniaczy, które w kapsułkach są. Chyba, że państwu się uda dostać jakieś suplementy nawet ze standardizowanymi składami albo leki, no to wtedy. . .
Bo niektórzy właśnie myślą, że robią sobie taki napar, natomiast to jest tylko jak zwykła herbatka i będzie mniejsze działanie, prawda? A tu okazuje się, że regularne picie tego naparu w takiej dawce będzie bardzo skuteczne, tak? Będzie skuteczne i tak naprawdę pozbywamy się tych wszystkich wypełniaczy, a często w suplementach mamy. . . No już teraz ma te wszystkie tlenki, ditlenki, one powinny być ograniczone, natomiast ja przyznam szczerze, nie śledziłam tego, ale można przypuszczać, że jednak gdzieś tam w tych suplementach coś jeszcze może być, więc no nie, no tutaj mówię, jeżeli mówimy o suplementach, to ja bym jednak stawiała na herbatki.
Czysta postać, wiemy dokładnie, co tam jest, tak? No więc jeżeli mamy jeszcze to zioło z takich firm, które możemy zaufać, tak? Albo sami gdzieś tam, jeżeli mieszkamy w takich rejonach, możemy uprawiać, no to tu ja już bym była spokojniejsza. Bardziej jest to czasami kilkukrotnie tańsie, prawda? Kupienie surowca niż właśnie gotowego proparatu, który właśnie może być jeszcze z wypełniaczami. Tak, tak, tak, także to. . . A tu dziękuję. Proszę bardzo. Wracając do pokrzywy, mówiliśmy o pokrzywie, wiecie Państwo, już też już dzieliliście się informacjami, jak można włączyć tą naszą pokrzywę do nawet diety, sałatki, soki. Natomiast tutaj w leczeniu andropauzy lepsze właściwości ma korzeń, korzeń pokrzywy. Gdzie. . .
W zielu pokrzywy też te substancje aktywne są, natomiast pewne różnice się obserwuje. Tzn. dotyczą one przede wszystkim kwasów organicznych, ale jeżeli ktoś ma problem z pozyskaniem korzenia, to tutaj ziele też można wykorzystać. Oprócz tych innych zastosowań, czyli do terapii z chorzeń skórnych, do schorzeń układu moczowego. Oprócz tego, że możemy wykorzystywać w ogrodzie, tak jak mówiliśmy, to tutaj leczenie andropauzy jak najbardziej pokrzywa, znajdzie swoje miejsce. Dlaczego? Dlatego, że ona podwyższa poziom aktywnych androgenów. Ona hamuje wiązanie się DHT z takim białkiem transportowym i w ten sposób mamy większą, łatwiejszy dostęp do tych hormonów.
Dodatkowo jeszcze pokrzywa zmniejsza wiązania androgenów do estrogenów, co w okresie andropauzy też się obserwuje, bo ta feminizacja, ta ginekomłasty, która jest ta zmiana rozkładu tkanki tłuszczowej, to z jednej strony spadek poziomu testosterona, a z drugiej strony ta przemiana androgenów do estrogenów. Dodatkowo jeszcze też mamy wyhamowanie kolejnego enzymu takiego, który się nazywa aromatazom i też to zmniejsza przemianę w kierunku hormonów płciowych, żeńskich. Kiedy stosujemy oprócz tej andropauzy, kiedy stosuje się pokrzywe, m. in. przy łagodnych przerostach prostaty. Łagodne przerosty prostaty to jest stan, który obserwuje się dosyć często wraz z wiekiem. Przerost prostaty będzie wiązał się z częstszym utrudnionym oddawaniem moczu, więc tutaj takie łagodzenie nawet takich objawów, które się obserwuje w okresie andropauzy, także może być.
Dodatkowo te substancje aktywne będą nam się przekładać również na polepszenie funkcji układu krążenia, tzn. będzie zwiększać ilość krwi na czerwonech hemoglobiny. Jeżeli będziemy np. przyjmować dodatkowo pyłek sosny, mamy zwiększenie masy mięśniowej, tutaj mamy zwiększenie wydolności organizmu, tak większa ilość hemoglobiny, lepsze zaopatrzenie w tlen. Dodatkowo również, jeżeli połączymy to z pokrzywą, to mamy też zwiększone stężenie mioglobiny i mamy lepszą tę gospodarkę cukrową, bo te mięśni lepiej pracują, lepiej wykorzystują substraty energetyczne. Dodatkowo jeszcze pokrzywa może zmniejszać obrzęki, więc też można czasami stosować pokrzywę przy PMS, bo to typ oprawy funkcji układu pączowego będzie stymulować wydalanie moczu, a to będzie się przekładać na zmniejszenie obrzęków.
Także pokrzywa będzie uszczelnić znaczenia krwionośne, to także będzie zmniejszać obrzęki, będzie zmniejszać wybroczyny, więc tutaj tych korzyści ze stosowania pokrzywy mamy bardzo dużo. Jak się stosuje? Tak jak już poprzednio mówiliśmy, czyli jeżeli mówimy o zielu, jeżeli o korzeniu, to tutaj możemy przygotowywać odwar, napar, można przygotować taki miks na łagodny przerost prostaty, czyli mieszamy pokrzywę, znamiona kukurydzy, wierzbownice i wilżyny, o której też już poprzednio mówiliśmy i to powinno zmniejszyć zarówno zapalne, które mogą być obserwowane w tych przerostach prostaty, a dodatkowo oddziaływanie na poziom testosteronu będzie powodować tutaj zmniejszenie tych objawów przerosta. Też już poprzednio mówiliśmy o śliwie afrykańskiej i palnie sabałowej, to tylko w ramach przypomnienia, to są rośliny, nie nasze rodzime, ale to są rośliny, które zawierają substancje aktywne o silnym działaniu hormonalnym.
Czyli mamy działanie hormonalne, mamy działanie przeciwzapalne, przede wszystkim na przekształcanie prostoglandyn w prostacie, prostoglandyny to są te mediatory stanów zapalnych, więc tutaj mamy też częściowo podobne podejście jak w przypadku pokrzywy, ale dodatkowo też działanie, które dotyczy np. działania przeciwbakteryjnego, przeciwirusowego, przeciwgrzybicznego. Palma sabałowa działa bardziej na poziom DHT, na przekształcanie DHT, wykorzystywana jest czy to do leczenia andropauzy, ale także takich objawów, które mogą się pojawić również w okresie andropauzy, czyli np. łysienie androgenowe. Przy łagodnych przerostach prostaty ona również wykazuje działanie przeciwzapalne, oddziaływując na inne mediatory zapalenia, takie jak np. cykle oksygenazy, lipo oksygenazy czy fosfolipazy, one również będą działać antyestrogenowo, czyli będą zmniejszać nam przemiany tych prohormonów do estradiolu, podobnie znowu jak korzeń pokrzywem.
Ale to jest w ramach przypomnienia, bo o tym mówiliśmy przy okazji układu moczowego. Kolejna grupa zaburzeń ginekologicznych, które można leczyć ziołami, to są zaburzenia miesiączkowania. I tutaj mamy zarówno zaburzenia polegające na zbyt długim i zbyt krótkim czasie miesiączkowania, obfite albo bardzo skąpę miesiączkowanie i nieregularny cykl miesiączkowy. Mogą to te zaburzenia, one mogą wynikać z różnych przyczyn, mogą wynikać np. z niewydolności jajników, z zaburzenia równowagi hormonalnej, ale także mogą wiązać się z istnieniem przewlekłych stanów zapalnych. Zresztą tak uprzedzając PMS, jedną z form terapii PMS jest właśnie leczenie przeciwzapalne. Coraz częściej ginekolodzy, jeżeli zgłaszają się pacjentki z takimi bardzo silnymi objawami PMS, zalecają właśnie terapię przeciwzapalne.
Te stany zapalne, jak już też sobie mówiliśmy, one są coraz powszechniejsze i musimy myśleć o tym, żeby tak modyfikować dietę, wprowadzać takie elementy, które te stany zapalne będą, przewlekłe stany zapalne będą likwidować. Te zaburzenia miesiączkowania, ja tutaj w prezentacji tego nie zawarłam, ale także coraz częściej mówi się o tzw. grypie miesiączkowej. To jest stan, w którym w okresie miesiączki pojawiają się objawy charakterystyczne dla grypy, czyli bóle mięśniowe pod wyższą temperaturę.
Uważa się, ale to jest na razie, nie wszyscy ginekolodzy do tego dochodzą, akceptują to gdzieś tam w tych opracowaniach bardziej naukowych czy w alternatywnym leczeniu PMS te dane się pojawiają, które mówią o tym, że właśnie żeby zapobiec, bo czasami ta grypa miesiączkowa się pojawia nawet w każdym kolejnym cyklu, więc żeby zapobiec pojawianiu się tej grypy, należy mniej więcej od połowy cyklu stosować dietę przeciwzapalną. Zmiany hormonalne, które się obserwuje, te przewlekłe stany zapalne, ekspozycja na środowiskowe estrogeny nadmierna, zaburzenia w produkcji estrogenów, progesteronów przekłada się na produkcję prostegrandy i na rozwój stanu zapalnego. Więc tutaj tych zaburzeń jest bardzo dużo. O tej grypie nie zamieszczałam, bo to są takie dane, które się dopiero od niedawna pojawiają.
Natomiast tak jak się rozmawia z różnymi osobami, ja ostatnio nawet miałam zajęcia na takim kierunku, który się nazywa Nauki o rodzinie i tam byli, przyszli asystenci rodziny. I też właśnie zupełnie przypadkowo, bo my mówiliśmy o rozwoju człowieka. Jedna osoba, która pracuje już jako asystent rodzinny, pracuje także jako prawnik, poruszyła kwestię bolesnych, obfitych miesiączek i tego, że ktoś tam z osób, którymi się opiekuje mimo konsultacji u ginekologa od kilkunastu miesięcy nie uzyskuje pomocy. Więc mówię, jakoś tak zupełnie przypadkowo nawet też do tego tematu doszliśmy i widać, że staje się coraz większym problemem. Co jest zalecane? Tutaj często przy tych zaburzeniach miesiączkowania polecane są mieszanki ziołowe, bo mechanizm takich schorzeń jest dosyć złożony.
Przy skąpych i bolesnych miesiączkowaniach przyczyną może być np. zespół policystycznych jajników, niewydolność jajników. I tutaj poleca się taką mieszankę składającą się z kłącza tataraku, z ziela przywrotnika, korzenia lubczyka, korzenia kozuka lekarskiego, ziele szanta, koszyczku rumianka, ziele ruty, mięty pieprzowej i liść melisy. I to złożone działanie poprawia funkcjonowanie organizmu, zmniejsza bolesność, powoduje takie wyciszenie i łagodniejsze przechodzenie miesiączek. Przy skąpym, bolesnym miesiączkowaniu poleca się stosowanie ziela kwawnika. Jest to roślina, która rośnie dosyć powszechnie, na różnych przydrożach, na miedzach, rowach. Roślina, która ma kilkadziesiąt centymetrów wysokości, w takim stanie dzikim. Kwiaty są białe, natomiast ogrodowe odmiany mogą być kolorowe, żółte, różowe, fioletowe. Krwawnik zawiera garbniki, flauonoidy, triterpeny i fitoestrogeny.
Obecność tych fitoestrogenów może wykazywać to działanie łagodzące objawy bolesnego miesiączkowania. Czy zbyt skąpym miesiączkowaniu. Krwawnik pobudza krwawienie w stanie przywrócić miesiączkę, jeżeli doszło do zatrzymania. Nie z powodu ciąży, czyli nie działa poronnie, tylko przywraca równowagę hormonalną, obniża poziom napięcia przedmiesiączkowego. Również może być stosowany zewnętrznie w stanach zapalnych pochwy, bo działa ze względu na garbniki, będzie działać nam przeciw zapalni. Jak stosować? Niektórzy stosują młode liście w sałatkach, aczkolwiek trzeba pamiętać, że smak i zapach jest dosyć intensywny, więc nie każdy dobrze toleruje krwawnik w pokarmach. Można przygotować napar i wtedy przyjmować w postaci herbatki. Przy stanach zapalnych można przygotowywać kąpiel leczniczą, stosować do irygacji, nasiadówek czy do mepłu kąpieli. Także tutaj zastosowanie jest dosyć duże.
Można też ze świeżego ziela krwawnika przygotować sok. Oczywiście to świeże ziele jest dostępne przez pewną część roku. Można także próbować zamrozić i wtedy taki sok z tych zmrożonych ziela przygotować. Jeśli chodzi o zastosowanie krwawnika w ogrodzie, to z kolei można dorzucać całe rośliny, tutaj korzenie i kwiaty, ale przed tym, zanim wytwarzą się nasiona i łodygi liście, do kompostu, dlatego że one bardzo ładnie przyspieszają kompostowanie. Dodatkowo, jeżeli przygotowujecie państwo domowe preparaty przeciwko komarom, kleszczom, też oprócz frotycza można dodać trochę liści krwawnika, bo ze względu na obecność olejków eterycznych, one także będą odstraszać te owady. Potem mieliśmy to bolesne i skąpę miesiączkowanie. Na drugim biegunie mamy obfite miesiączkowanie.
Tak jak wspomniałam, już w przypadku tego obfitego miesiączkowania pojawia się problem w postaci nadbiernej utraty krwi, stanów anemicznych, mogą pojawiać się zaburzenia w postaci zawrotów głowy. Dlatego bardzo obfitych menstruacjach czasami konieczne jest suplementacja żelaza. To leczenie może dotyczyć i samej regulacji krwawienia, ale także wzmacniania organizmu. Włączenie pokrzywy będzie też mogło wzmacniać ten organizm. Kiedy takie obfite miesiączkowania się pojawiają? Pojawiają się w okresie około menopauzalnym. Pojawiają się w przypadku schorzeń, np. mięśniaków. Pojawiają się w przypadku infekcji, stanów zapalnych. Znowu mamy grypę miesiączkową. Jeżeli pojawiają się te objawy, to często te miesiączki są bardziej obfite. Często takim obfitym miesiączkom towarzyszą bardzo silne dolegliwości skórczowe mięśni macicy. Więc tutaj możliwości zastosowania są duże.
W przypadku bolesnych i skąpych miesiączek poleca się na stosowanie takiej mieszanki, gdzie dodaje się kłącze pierciornika, liść mięty pieprzowej, liść melisy, czyli to, co mieliśmy tam poprzednio, korzeń kozułka, ziele jemioły, krwawnika, tasznika, srebrnika i koszyczki rumianku. Zobaczcie, mamy tutaj krwawnik, który z jednej strony stymuluje krwawienie, ale z drugiej strony będzie wykazywać również działanie takie regulujące. Jeżeli zastosujemy tutaj w tej mieszance, to te pozytywne efekty powinny być obserwowane. Oprócz tych żół, możemy stosować korekaliny koralowej. Jest to roślinna, która rośnie. W Polsce w stanie dzikim, ona wymaga takich zacienionych trochę miejsc wirgotnych. Natomiast trzeba pamiętać, że w stanie dzikim, ona podlega częściowej ochronie, więc nie wolno zbierać ani kory, ani owoców bez zezwolenia. Natomiast można zbierać, jeżeli rośnie w parkach, ogrodach.
Możemy sami w naszym własnym ogrodzie ją zasadzić. Dosyć ładnie kwitnie, owocę można wykorzystywać w kuchni, razy tylko, jeżeli będziecie państwo wybierać, to najlepiej nie takie odmiany typowo ogrodowe, bo one często wtedy mają bardzo ładne kwiaty, natomiast tych owoców jest naprawdę bardzo mało, więc tutaj lepiej wybrać takie najbardziej dzikie odmiany kaliny koralowej. To nie jest duży krzew, więc też dosyć dużo miejsca w ogrodzie nie powinien zająć. Natomiast dosyć ładnie wygląda późnym latem, wczesnym jesieniem, kiedy właśnie te owocy pięknie się przeławiają na czerwone. Oprócz owoców i kory, o których tutaj mówimy, surowcem zielarskim może być także kwiat. Największe znaczenie w leczeniu obfitych miesiączek ma kora kaliny.
Zawiera między innymi tutaj flawonoidy i znowu te, które nas interesują, które mają właściwości fitoestrogenów, też zawiera triterpeny, zawiera fitosterole, zawiera garbniki, fenolog kwasy, tutaj mamy między innymi kwas valerianowy, mrówkowy, octowy, zawiera pektyny, żywice, więc mamy rzeczywiście bardzo bogate źródło różnych substancji. Jeśli chodzi o, bo tego nie powiedziałam, surowe owocy zawierają saponiny, więc tutaj musimy pamiętać, że możemy je wykorzystywać i one są naprawdę smaczne, tylko musimy poddać jej działaniu wysokiej temperatury, ewentualnie przemrożeniu. Tak jak z innymi, na przykład z czarnym zem. Zem, który można zrobić w medycynie ludowej, był wykorzystywany do wzmacniania organizmu, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym, w tzw. przednówku, czyli do leczenia przeziębień, grypy, więc tutaj te pozytywne właściwości są znane od dawna.
Jak działa, czy jakie właściwości ma kora kaliny, łagodzi bóle menstruacyjne, wykazując działanie przeciwskurczowe, rozkurczające i przeciwkrwotoczne. Kalinę można podawać w okresie ciąży, gdyż wtedy zmniejsza się ryzyko poronienia. Dodatkowo jeszcze kalina pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu moczowego, pomaga w leczeniu kamicy nerkowej, działa odtruwająco, więc działa moczopędnie, pobudza metabolizm, więc też PMS, te objawy PMS będą nam się zmniejszać. Pomaga również, to nie tylko o wodze, ale w korze też pomaga przy infekcjach, chorobach zakaźnych przy przeziębieniu czy gorące. Tutaj przy tej okazji chciałam zwrócić uwagę państwu na to, bo zazwyczaj surowcem zielarskim jest tak albo ziele, kwiat, kłącze, liście. Natomiast często się zapomina o tym, że takim surowcem mogą być np. młode pędy, młode gałązki różnych roślin.
Ja nie wiem czy my już mieliśmy o stanach zapalnych u dzieci, nie pamiętam. W każdym razie o tym, że maliny wykorzystuje się przy przeziębieniach państwo na pewno wiecie i zazwyczaj stosuje się owoce. Liście też są stosowane z takim zastrzeżeniem, że np. kobiety w ciąży nie mogą przyjmować, bo one popudzają skurcze macicy. Natomiast dosyć mało się mówi o tym, że pędy malin są o wiele bogatszym źródłem tych związków przeciwzapalnych działających na potnie niż liście i owoce. Więc tutaj możemy z jednej strony wykorzystać korę kaliny, ale również młode pędy. Podobnie np. na funkcjonowanie układu moczowego będą wpływać pędy wiśni, porzeczek. Więc też taki surowiec, o którym warto pamiętać.
Wrzucam tylko hasło, a państwo możecie sobie poczytać o tym. Pracując do pędów malin, czy to muszą być młode pędy czy to mogą być pędy dojrzałe, które wycinamy z ogrodu? To niekoniecznie. Są różne opracowania. Ja na sobie przetestowałam takie pędy, które ja zostawiam na zimę, bo mam maliny, które wycinam wiosną. Zdarzyło mi się, że zimą wycinałam pędy i też ten efekt terapeutyczny u takich nawet zdrewniałych pędów jest obserwowany. Więc jeżeli np. ma pan maliny, które wycina pan jesienią, więc zamiast wrzucić do kompostu czy gdziekolwiek indziej, można je zabezpieczyć i mieć na zimę. Dziękuję bardzo. Zresztą maliny też zawierają związki o działaniu przeciwkrzepliwym, więc jeżeli ktoś ma np.
podwyższony ryzyko rozwoju choroby miażdżycowej, można systematycznie taką herbatę z pędów malin pić. Smak powiem szczerze jak takiej bardzo łagodnej herbaty czarnej. Jak dodacie państwo soku z pigwowca czy dosłodzicie miodem, to naprawdę jest bardzo smaczny napój. Kolor ma ładny, bo ma taki brązowo różowy, taki wpadający rzeczywiście w kolor malinowy, więc też dzieci chętnie piją. Dobrze, to idziemy dalej. Mówiliśmy dzisiaj o jasnotowatych i mówiłam, że będziemy jeszcze mówić o jasnocie. To jest taka roślinka, która jest chwastem, ona jest czasami nazywana głuchą pokrzywą, bo liście przypominają kształtem liście pokrzywy, natomiast nie mają tych pęcherzyków, które zawierają też związki o działaniu tym drażniącym.
Jasnota, tutaj możemy wykorzystać zarówno kwiaty, które są jadalne, niektóre dzieci zrywają te kwiaty i wypijają nektar, bo jest taki dosyć słodki, natomiast liście mogą być wykorzystywane do sałatek czy do innych dań, możemy do koktajli dorzucać. Jest to roślina dosyć często występująca, częściej na pewno niż jasnota purpurowa, to jest druga roślinka, którą też możemy tutaj w leczeniu miesiączkowo nieopłitego wykorzystać. Co zawiera? Zawiera kwasy organiczne, flawonoidy, triterpeny, saponiny, witaminy, aminy biogenne, holina, histamina. Nie każda osoba może przyjmować, dlatego że tutaj jest obecna tyramina, a tyramina może powodować skoki ciśnienia, więc też jeżeli wprowadzamy, to musimy to robić ostrożnie, żeby nie wywołać negatywnych reakcji ze strony organizmu. Jakie działanie wykazuje? Działanie przeciwzapalne. Hamuje krwawienie.
Zwiększa liczbę erytrocytów, więc jeżeli mamy do czynienia z osobą, u której mamy obfite miesiączkowanie, to ta roślina z jednej strony będzie nam hamowała, a krwawienie z drugiej zwiększa ilość erytrocytów, więc ta wydolność organizmu też będzie lepsza. Dodatkowo wpływa na przemianę materii, na procesy trawienia, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, a tym samym będzie nam pobudzał apetyt. W niektórych opracowaniach pojawia się informacja, że działa przeciwcukrzycowo. Do tego mechanizmu nie dotarła. Tutaj dosyć szeroki wachlarz tego działania. Jeżeli mamy obfite miesiączkowanie, to jak najbardziej jasnota biała jest wskazana, bo może nam zmniejszyć to krwawienie, może zmniejszyć stany zapalne. Jak stosujemy? Oprócz tego, że stosujemy ją jako świeżą, czyli kwiaty, liście, przygotowujemy napary, odwary.
Możemy przygotować także wyciągi alkoholowe, więc możliwości stosowania są bardzo szerokie. Kolejny chwast, który jest warty zainteresowania w zastosowaniu ginekologicznych, to taśnik pospolity. To jest taka roślina, która przy ziemi tworzy rozetkę liści i z niej wyrasta dosyć sztywny pęd z białymi kwiatami i trójkątno-sercowymi owocami. To jest roślina, która osiąga wymiary 20-40 cm. Najczęściej są około 20 cm. Jest to roślina, która bardzo szybko się rozsiewa. Jeżeli gdzieś tam się pojawi, a nie chcemy wykorzystywać się jako surowiec sielarski, to warto ją usunąć zanim wyda nasiona, bo tych nasion jest dosyć dużo, a ma bardzo ograniczone wymagania, więc rośnie wszędzie szybko.
Co zawiera? Zawiera aminy biogenne, podobnie jak jasnota, tutaj mamy ityraminy i histaminy, więc wprowadzanie dosyć ostrożne, żeby nie wywołać reakcji alergicznej. Zawiera olejki eteryczne, flawonoidy, fitosterole i minorały w postaci potasu i wapnia. Dzięki tym substancjom aktywnym może być stosowany w leczeniu opłitego miesiączkowania, ale także w leczeniu krwawień z układu oddechowego, w leczeniu górnych dróg oddechowych nosa, w leczeniu krwawienia z dziąseł, w hemoroidach. Wykazuje działanie przeciwzapalne, więc obniżenie nasilenia objawów PMS. Wykazuje też działanie ściągające, więc np. w leczeniu otarć, uszczelnia naczynia krwionośne. Też były jakieś prace, które pokazywały, że niektóre związki aktywne zawarte w teszniku mogą działać przeciw nowotworowo. Też wykorzystywany był w leczeniu np. wrzodów trawiennych, więc zastosowanie tej rośliny jest dosyć szerokie.
Surowcem jest ziele ta sztuka. Tak jak już Państwu przed chwilką powiedziała, może być stosowany wewnętrznie, ale również zewnętrznie. Np. przy hemoroidach, przy tych obtarciach, czy jeżeli mamy krwawienia z dziąseł, dopłuchania jamy ustnej. Nie ma informacji w literaturze, przynajmniej ja nie dotarłam, mówiącej o tym, jak długobezpiecznie można stosować ta sztuk. Więc jeżeli takie krwawienie, np. z dnusa z dziąseł utrzymuje się przez kilkanaście dni, kilka tygodni, dwa, trzy, to na pewno należałoby to skonsultować z lekarzem, bo trzeba usunąć być może jakąś inną wewnętrzną przyczynę. Dochodzimy do PMS, o którym już mówiliśmy pośrednio, to jeżeli hamujemy stany zapalne, jeżeli likwidujemy obrzęki, to te objawy PMS będą nie tak dokuczliwe, albo będą istotnie zmniejszone.
PMS nie jest uważany za chorobę, natomiast ja zwracam uwagę tutaj na ten ostatni punkt. PMS wywołuje czasami bardzo silne objawy u kobiet i w latach 80. stan zespołu napięcia przed miesiączkowego był okolicznością łagodzącą w dwóch procesach o morderstwo i o napad z bronią w rynku. Podejrzewam, że teraz już tak by nie było. W każdym razie gdzieś tamte objawy, które pojawiają się w momencie, kiedy pojawia się zespół napięcia przed miesiączkowego, były na tyle silne, że tutaj podjęto akurat taką decyzję o złagodzeniu tego wyroku. PMS oprócz tych objawów fizycznych, czyli obrzęki, nadwrażliwość, nadwrażliwość piersi, zmęczenie, pojawiają się również objawy psychiczne, takie jak właśnie gniew, agresja, drażliwość.
A więc tu rzeczywiście jest konieczność jakiejś terapii. Nawet jeżeli tutaj nie mamy jednoznacznego stanowiska, czy to jest choroba, czy nie, to jednak te objawy, które są, wymagałyby odpowiedniego podejścia i złagodzenia tych objawów. Uważa się, że PMS, zaburzenia w poziomie serotoniny mogą być tym czynnikiem, który bardzo silnie przyczynia się do tych zmian w sferze psychicznej, do tego rozstroju, do drażliwości. Poza tym uważa się też, że zmniejszony poziom serotoniny, on może zwiększać napadowe uczucie głodu czy problemy ze snem. PMS często w okresie PMS obserwuje się nadwrażliwość piersi, na dotyk. Może to być rzeczywiście związane tylko z PMS, a może to być tzw.
mastodynia cykliczna, czyli ból piersi połączony z obrzmieniem, który pojawia się cyklicznie w każdym cyklu miesiączkowym. Może być też do czynienia z tzw. mastodynią, czyli nadwrażliwością, bolesnością piersi niecykliczną. Może to być związane np. z ropniem, nowotworem, zapaleniem sutka. Mamy bardzo dużo schorzeń, które mogą przyczyniać się do tej nadwrażliwości. Dodatkowo jeszcze oprócz PMS i mastodyni na tątkliwość piersi może nakładać się mastopatia. To jest z kolei patologia, która dotyczy gruczołów sutkowych, która najczęściej dotyczy kobiet w okresie 35-55 lat, czyli w okresie przed menopauzalnym i wczesnym menopauzalnym. Mastopatia może wiązać się z taką bolesnością albo z większą wrażliwością na zmianę hormonu w okresie przed miesiączkowym.
A dodatkowo jeszcze w przypadku występowania mastopatii niektóre opracowania mówią, że pojawia się większe ryzyko rozwoju zmian nowotworowych. Nie wiem czy to jest rzeczywiście większe ryzyko czy trudność w identyfikacji potencjalnie wcześniej wcześniej zmian nowotworowych. Także tutaj w każdym razie jeżeli występuje mastopatia to na pewno powinna pacjentka być pod kontrolą lekarza. Jak się leczy PMS? Już mówiliśmy o zmniejszaniu obrzęków. I tym podejściem jest zwiększenie ilości tryptofanów w diecie. To jest taki aminokwas, który jest produktem do syntezy serotonina. Jak powiedzieliśmy sobie zmniejszony poziom serotoniny tutaj przyczynia się do rozwoju PMS. I takimi produktami, które zawierają znaczne ilości tryptofanów są rośliny strączkowe.
Między innymi soja, ale tutaj już wiemy, że w przypadku soji musimy zachować pewną ostrożność. Również otręby owsiane, owies, płatki owsiane. Więc w przypadku występowania PMS dobrym takim sposobem na zwiększenie ilości tryptofanu i na to włączenie go do diety. Jest śniadanie w postaci owsianki. Innym źródłem bogatym są migdały i orzechy. Jeżeli już włączamy owsiankę, to można dorzucić migdały i orzechy i mamy bardzo duże, bogate źródło tryptofanu. Jeżeli ktoś nie lubi owsianki z orzechami, to migdały i orzechy możemy włączyć jako przekąska. Dosyć zdrowa, dużej ilości kwasów tłuszczowych, więc tutaj też działanie przeciwzapalne, przeciwoksydacyjne.
Co jeszcze możemy zastosować w leczeniu PMS-u? Między innymi wycząk z pruskawicy groniastej, o której dzisiaj już mówiliśmy, a także niepokalanek, wiesiołek, cyklamen i dylia tygrysia. Dosyć dużo jest opracowań na temat niepokalanka mnisiego. Jest to zioło, które jest znane od stuleci. Jest to zioło, które wykorzystywane jest zarówno w medycynie, ale również na marginesie w weterynarii, do leczenia czy zapobiegania ciąży urojonej u niesterelizowanych sukto jako ciekawostka. Niepokalanek może być wykorzystywany w zapobieganiu pojawienia się objawów PMS czy w łagodzeniu, jeżeli stosowany jest dosyć długo i prawidłowo. To znaczy powinien być przyjmowany przez cały miesiąc w godzinach porannych. Wtedy te objawy PMS nie są takie nasilone.
To, co może przeszkadzać kobietom przyjmującym, to to, że niepokalanek obniża poziom popędu seksualnego. I owszem, tutaj nazwa wiąże się z tym obniżeniem popędu płciowego. Zresztą z tego powodu też był wykorzystywany w średniowieczu, w medycynie klasztornej, bo ten popęd rzeczywiście był mocno hamowany. Jest to roślina, która należy do jasnotowatych, czyli mamy już kolejną roślinę z tej grupy. Występuje i w Europie, i w Azji, i w Afryce. W Polsce niepokalanek w stanie dzikim nie rośnie, natomiast można próbować uprawiać go w ogrodzie. Surowcem są przede wszystkim owoce, jak Państwo tutaj popatrzycie, one przypominają albo owoce pieprzu, albo ziele angielskie, bo to wielkość też jest mniej więcej tego etakasa.
Co zawierają? Owoce zawierają przede wszystkim diterpeny bicykliczne. I tutaj to one odpowiadają za dołagodzenie tych objawów PMS. Oddziałują one na wydzielanie prolaktyny w ośrodkowym układzie derwowym przez przysadkę mózgową. Zresztą też stosowanie tego niepokalanka, ono reguluje trochę wydolność rozrodczą kobiety, bo też w niektórych przypadkach problem ze ściem w ciąży wiąże się z hiperprolaktynemiem. Jeżeli to jest tylko zmiana wydzielania hormonu, to tutaj niepokalanek także może znaleźć swoje miejsce. Chyba, że mamy do czynienia z gruczolakiem przysadki, to już konieczne są inne terapie. Ale tak jak mówię, gdzieś tam niektóre opracowania wskazują na to działanie zwiększające szanse na zajście w ciąży, bo odniżamy poziom prolaktyny stosując niepokalanek.
Zawiera także flawonoidy, które wykazują powinnowactwo do receptora estrogenowego beta i zawiera również apigeninę, czyli związek, o którym już mówiliśmy przy okazji rumianku pospolitego, rumianu rzymskiego, anabolik, który również może wykazywać pewne powinnowactwo do tego receptoru. Obecne są również takie związki z grupy steroidów, ekty steroidy, które działają na receptory opioidowe. Więc tutaj to działanie poprzez te receptory przeciwbólowe oddziaływanie na ośrodkowy układ nerwowy. Dodatkowo, tak jak mówiliśmy wcześniej, np. w okresie menopauzy mamy te fluktuacje, silne wydzielanie FSH-LH, to niepokalanek reguluje wydzielanie FSH, hamuje jego wydzielanie, a pobudza jednocześnie wydzielanie LH, przez co regulowane jest stężenie estrogenów i progesteronów.
U mężczyzn również może być stosowany niepokalanek, dlatego że on do leczenia przedwczesnego wytrysku w stanach pobudzenia seksualnego, ale to jest związane z tym obniżeniem libido. O prolaktynie właśnie przed chwilką Państwu powiedziałam. Ten niepokalanek jest dostępny znowu jako ziele do zaparzania, jest dostępny również w postaci kropi, tabletek czy kapsułek. Tutaj też, przepraszam, nawet jeżeli to są suplementy, to można znaleźć takie preparaty, które mają standardyzowane wyciągi, więc tutaj można być bardziej pewnym, co do tego jaką dawkę tych substancji aktywnych będziemy przyjmować. Kolejna roślina, którą prawdopodobnie Państwo znacie, jest to też roślina, która jest chwastem. Roślina dwuletnia, zresztą pełna nazwa wiesiołka to jest wiesiołek dwuletni w kwitnie w drugim roku. Wygląda bardzo ładnie, bo dorasta do kilkudziesięciu centymetrów.
Kwiaty są żółte, więc one dosyć ładnie w ogrodzie wyglądają. W surowcem zielarskim są nasiona, z których pozyskiwany jest olej wiesiołkowy. Olej zawiera kwasy tłuszczowe, linolowy, gamma linolenowy, zawiera witaminy, działa on przeciwbólowo, przeciwzapalnie. Uważa się, że ma zastosowanie w leczeniu zarówno objawów PMS, ale także może pływać pozytywnie na ułagodzenie objawów zespołu ILTA drażliwego. Olej z wiesiołka można przyjmować wewnętrznie, ale również można przyjmować zewnętrznie na skórę. Wszystkie te skóry wykazują działanie łagodzące, nawilżające, gojące, więc przy trądziku warto stosować. Należy jednak pamiętać, że jest to bardzo bogate źródło substancji aktywnych, więc są pewne przeciwwskazania. Na pewno należy przestrzegać dawkowania zaleconego przez producenta przy stosowaniu wewnętrznym. Dlatego, że wiesiołek zawiera także antykoagulanty, co może zwiększyć ryzyko krwawin.
Przy przedawkowaniu może negatywnie oddziaływać na komórki układu odpornościowego i powodować stan immunosupresji. Trzeba być bardzo ostrożni. Kolejna roślina, która w Polsce jest spotykana, aczkolwiek jest to gatunek zagrojony, to jest cyklamen europejski, cyklamen górski, uprawiany także w doniczkach w domu. W Polsce, ze względu na to, że jest to roślina zawleczona, występuje rzadko. Jest to roślina dosyć niska, kwiaty różowo-fiuletowe, liście zielone z białawymi, srebrnymi elementami. Spód liścia czerwonawy. Owoce, które się wytwarzają, są małe, kuliste, jednocentymetrowe, natomiast bulwa jest kulista i czasami lekko spłaszczona. Tym surowcem roślinnym są przede wszystkim bulwy. Stąd oczywiście, jeżeli pozyskuje się dużo surowca z dziko rosnących roślin, to dosyć łatwo jest doprowadzenie do sytuacji, kiedy gatunek jest zagrożony.
Tutaj trzeba pamiętać, że w bulwie obecne są saponiny, więc konieczne jest oddanie działania o wysokiej temperaturze. Możemy przyjmować w postaci naparów, odwarów przy objawach PMS, przy nieregularnych krwawieniach. Może być również stosowany przy niepoksiągliwych wymiotach ciężarnych. Jest to stan, który może być niebezpieczny, dlatego że może doprowadzić do znacznego niedożywienia, do znacznej utraty masy ciała u kobiety ciężarnej, ale również u rozwijającego się płotu. Kolejna roślina, którą często rzadko kojarzymy z rośliną leczniczą, to jest lilia, tygrysia, wysoka osiągająca nawet ponad metr wysokości. Kwiaty dosyć imponujące, płatki odwijające się, eksponowane są prędziki i słupki. Lilia tygrysia w Chinach jest szeroko stosowana w kuchni, ale także w medycynie.
Stosuje się cebulę i stosuje się do leczenia zaburzeń na tle nerwowym, do leczenia nieregularnych, obfitych krwawień, reguluje oddawanie moczu i zmniejsza częstotliwość, zmniejsza uczucie parcia na pęcherz, które może być wywołane obrzękiem macicy i naciskiem na pęcherz moczowy. Stosuje się ją również w leczeniu zaburzenia rytmu serca. Kolejna grupa schorzeń ginekologicznych, czyli zapalenia pochwy, sromu bakteryjne i drożdowe. Diagnostyka takich zakażeń dokonywana jest albo przy badaniu cytologicznym, kiedy mamy np. zakażenia bezobjawowe, ewentualnie objawy kliniczne, kiedy pojawia się nieprawidłowa wydzielina z pochwy, pojawiają się upławy. I tutaj właśnie ze względu na łatwość stosowania i dotarcia z tymi ziołami możemy stosować zewnętrznie zioła, które będą wykazywać działanie przeciwzapalne, ściągające. Chciałabym Państwu zwrócić uwagę na niektórych.
My sobie mówiliśmy na przy okazji pytania o przemywaniu wyciągiem z rumianków ściągająco. Natomiast możemy stosować kore dębu. Jeżeli nie mamy kory, możemy także pozbierać liście. W liście także obecne są garbniki, które będą działać ściągająco, które będą działać przeciwzapalnie. Jak się przygotowuje kore dębu? Przede wszystkim stosuje się ją właśnie zewnętrznie. Działa przeciwzapalnie ściągająco. Można stosować ją jako kosmetyk do płukania ciemnych włosów, bo wtedy będzie to działanie odkażające, wzmacniające. Jeżeli chcemy płukać włosy jasne, to tutaj polecam rumianek. Czy mnie słychać, bo miałam jakiś sygnał, który pokazuje, że mnie rozłączało? Tak, słuchacz. Dobrze, dziękuję bardzo. Mamy tutaj dąb.
Można oprócz tego stosowania zewnętrznego do tych stanów zapalnych, możemy stosować wewnętrznie przy biegunce, przy zatruciach, bo będzie też działać ściągająco. O tym już mówiliśmy. O rumianku też przypominajmy, że bardzo silne działanie przeciwzapalne. Ta endometrioza, o której mówiłam, że trochę powiem, ja wiem, że po czasie, ale szybciutko powiem, jeśli chodzi o fitoterapię endometriozy, to tutaj, tak jak powiedziałam, można łagodzić niektóre objawy i działać wspomagająco. Uważać, że największe znaczenie takiej roślin w leczeniu endometriozy może mieć siemię lnianę. I to działanie może, bo te objawy, które się obserwuje u kobiet z endometriozą, to są objawy bardzo szerokie.
Te, które są przy okazji PMS-u i bóle nieregularne krwawienia, ale także obserwuje się zaburzenia ze strony układu pokarmowego, biegunka, zaparcia, zaburzenia w oddawaniu moczu, objawy nerwowe, rwa kulszowa itd. Więc tutaj widzimy, że ten efekt endometriozy jest negatywny w szerokim zakresie. Więc siemię lnianę może działać łagodząco z jednej strony ze względu na fitoestrogeny, z drugiej ze względu na działanie przeciwzapalne. Może również oddziaływać poprzez zmniejszenie proliferacji komórek endometrium i zmniejszać w ten sposób rozrost endometrium. Również poleca się stosowanie serdecznika, który może zmniejszać krwawienie i te objawy związane z dolegliwościami w okresie miesiączki.
W przypadku bólu tutaj także okłady z oleju lnianego poleca się, bo mają one na celu zmniejszenie dolegliwości bólowych, wyhamowanie ewentualnie stanów zapalnych, a to może odnieść taki efekt bardzo ogólny. Tutaj możemy takie okłady robić na odcinek lędźwiowo-krzyżowy, czy na jamy brzuszną, dolną, tutaj miednicę mniejszą. Te substancje aktywne, jeżeli robimy takie okłady, one przenikają, są transportowane po całym organizmie i ten efekt się obserwuje. Dodatkowo poleca się także łagodzenie dolegliwości bólowych przez nasiadówki z olejów feterycznych. Przede wszystkim na przykład olejek rozmarynowy czy olejek lawendowy. Także tutaj można stosować te zioła i formy wspomagania terapii niezależnie od terapii podstawowej. Szanowni Państwo, dziękuję za dzisiejsze spotkanie. Przypominam, czy już macie pytania na egzamin, czy jeszcze nie? Nie mamy niestety.
Eksamin kiedy macie? Pod koniec 4 marca. Dobrze, to ta grupa, która ma 4 marca, jeżeli nie dostaniecie tych pytań wcześniej, aczkolwiek wydaje mi się, że uczelnia udostępnia, bo do tej pory udostępniała, to proszę do mnie napisać. My jeszcze mamy chyba jedno spotkanie 4 lutego, więc miejmy nadzieję, że dostaniecie te pytania. Jeżeli dostaniecie wcześniej, to postarajcie się znaleźć odpowiedzi na te pytania, które dostaniecie. Jeżeli nie dostaniecie do 4 i np. w ciągu tygodnia od zakończenia naszego spotkania nie dostaniecie, to też piszcie do mnie. A jeżeli dostaniecie, a np. nie zdążymy na naszych zajęciach spotkać się i omówić odpowiedzi, to też tak jak wspominała, możemy się umówić w jakimś innym terminie.
Ustalę jakieś spotkanie, spotkamy się, omówimy odpowiedzi. To będzie krótkie spotkanie 15-20 minut, bo omówimy sobie tylko odpowiedzi, a nie uzasadnienia do odpowiedzi, więc mam nadzieję, że bez problemu Państwo zaliczycie te egzaminy. Super, bardzo dziękujemy. Dziękuję bardzo, żegnajmy weekendu i do zobaczenia za niecały miesiąc. Dziękuję bardzo. Dziękuję za świetny wykład. Do widzenia. Dziękuję bardzo. Chętnie dziękuję. Do zobaczenia. Do zobaczenia. .
S K R Y B O T
Skrybot. 2023, Video transcriptions from YouTube
By visiting or using our website, you agree that our website or the websites of our partners may use cookies to store information for the purpose of delivering better, faster, and more secure services, as well as for marketing purposes.